Ναι από το ΚΑΣ στη Διάσωση για τον Αϊ-Λια της Ζίτσας

 Με χρηματοδότηση της Περιφέρειας Ηπείρου και την επίβλεψη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων θα γίνει η αποκατάσταση του πληγωμένου από το χρόνο καθολικού της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία Ζίτσας. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο  γνωμοδότησε  υπέρ της μελέτης του έργου για τη συντήρηση και αποκατάσταση  του καθολικού της Μονής του Προφήτη Ηλία, κηρυγμένου ιστορικού διατηρητέου  μνημείου, το οποίο βρίσκεται στην κορυφή του λόφου , ανατολικά του χωριού, σε έναν από τους σημαντικότερους οικισμούς της Ηπείρου κατά τους αιώνες  της οθωμανικής κυριαρχίας.  Ο ναός χτίστηκε  το 1656 από την ιερομόναχο Αθανάσιο. Οι τοιχογραφίες του  κυρίως ναού έγιναν το 1658 από τους Γραμμοστινούς ζωγράφους Ιωάννη, Δημήτριο και Γεώργιο. Ο νάρθηκας χτίστηκε το 1799 από τον ηγούμενο  της μονής  Γρηγόριο Εξάρχου και τοιχογραφήθηκε  το 1800 από ζωγράφους του χωριού του Ζαγορίου Καπέσοβο.

Αρχιτεκτονική

Σημειώνουμε ότι το μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από  περίβολο, μέσα στον οποίο σώζονται σήμερα, εκτός από το καθολικό, το διώροφο  κτίριο κελιών , το κωδωνοστάσιο  και το  στέγαστρο της στέρνας. Μια ημικυλινδρική καμάρα  στεγάζει το ιερό, ενώ η κάλυψη  του κυρίως ναού γίνεται με δύο «τυφλούς» θόλους. Εκτός από την ξεχωριστή αρχιτεκτονική  του και τις μοναδικές  αγιογραφίες που βάζουν τον επισκέπτη στα χνάρια της ιστορίας, ο Αϊλιάς  της Ζίτσας» , όπως τον ονομάζουν οι Ηπειρώτες, έχει τα δικά του μυστικά να διηγηθεί..

Στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία φιλοξενήθηκε ο Κοσμάς ο Αιτωλός το 1764, αλλά και ο φιλέλληνας  λόρδος Βύρων το 1809. Μάλιστα στην είσοδο του μοναστηριού σήμερα οι επισκέπτες αντικρίζουν  την εμβληματική επιγραφή που μαρτυράει το πέρασμά του από την περιοχή.  Μια ακόμα μαρτυρία για την επίσκεψη του λόρδου Βύρωνα συναντάμε στο βιβλίο του «Ταξίδι του Χάρολντ», στο οποίο  υμνεί την ομορφιά του μοναστηριού και την απαράμιλλη θέα από το λόφο, όπου βρίσκεται.

 Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία , στο μοναστήρι  έζησε ο συμμάρτυρας του Ρήγα Φεραίου, Δημήτριος Νικολίδης , αλλά και πολλοί ξένοι πρόξενοι του 18^ου αιώνα!

Με βάση την εισήγηση στο ανώτατο γνωμοδοτικό όργανο του ΥΠΠΟΑ πριν  μερικά χρόνια, έχουν γίνει επεμβάσεις άμεσου στεριωτικού χαρακτήρα  στο καθολικό, οι οποίες  αφορούσαν  στην αποκατάσταση τμήματος της στέγης, καθώς και σε στοιχεία εξωτερικά του ναού. Ωστόσο, η γενικότερη κατάσταση διατήρησης  του καθολικού από άποψη αναστηλωτική κρίνεται μέτρια έως κακή, ενώ κ κατάσταση διατήρησης  των τοιχογραφιών είναι κακή. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων , στο πλαίσιο των προσπαθειών της για την αντιμετώπιση των προβλημάτων  του σημαντικότατου αυτού μνημείου, απέστειλε  φάκελο στο ΥΠΠΟΑ για την έγκριση  ή μη υλοποίησης  του έργου από την Περιφέρεια Ηπείρου. Η σχετική μελάτη εγκρίθηκε  μετά από γνωμοδότηση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Ηπείρου.

Αρχαιολόγοι

Μεταξύ των εργασιών ξεχωρίζουν η ενίσχυση  της τοιχοποιίας και η αποκατάσταση της στέγης του καθολικού  και του λίθινου δαπέδου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η επαναφορά των παραθύρων στην αρχική τους μορφή. Κατά την εκτέλεση των σωστικών επεμβάσεων  τονίστηκε πως θα είναι παρόντες αρχαιολόγοι  και συντηρητές  από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων.

Προϋπολογισμός

 Η Περιφέρεια Ηπείρου  ως φορέας  υλοποίησης  εξασφάλισε τη χρηματοδότηση των εν λόγω εργασιών με προϋπολογισμό  128.000 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου  του ΦΠΑ. Σημειώνουμε  ότι για την υλοποίηση  του έργου έχει  συνταχτεί σχέδιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής  Ανάπτυξης  μεταξύ ΥΠΠΟΑ- Περιφέρειας Ηπείρου και Ιεράς Μητρόπολης  Ιωαννίνων, με σκοπό την πραγματοποίηση όλων των απαραίτητων  εργασιών για την αντιμετώπιση  των δομικών, οικοδομικών και αισθητικών προβλημάτων που έχουν διαπιστωθεί στο μνημείο.

(Το παραπάνω άρθρο  της κ. Ξένιας Στούκα, δημοσιεύτηκε  στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος   στις 2 Ιουνίου 2023)

 

Ευχαριστίες της  Αδελφότητας Ζιτσαίων   στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος  και στην συντάκτρια του άρθρου.

Εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας  για την προβολή  και ανάδειξη  του θέματος του μοναστηριού του Προφήτη Ηλία Ζίτσας.  Στο  άρθρο σας στον Ελεύθερο Τύπο  τις 2ας Ιουνίου 2023 , με τον τίτλο « Διάσωση για τον Αϊλιά της Ζίτσας» πολύ εμπεριστατωμένα  προβάλλετε  την απόφαση του ΚΑΣ για αποκατάσταση  του καθολικού της Ιεράς Μονής του Προφήτη Ηλία, αλλά και  ιστορικά  στοιχεία για τις δραστηριότητες της μονής  από το την ίδρυσή της  μέχρι τις μέρες μας.   Στο σημείο θα ήθελα να συμπληρώσω:

·          Η Μονή   σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες μεταφέρθηκε πολύ προ του 1520 από  το λόφο ΒΔ της Ζίτσας   στη θέση  που βρίσκεται σήμερα. Άλλη πηγή  αναφέρει ότι η μεταφορά της Μονής  συνέπεσε με την εισβολή των  Σλαύων (1345-1350)  στην περιοχή.

·          Στο μοναστήρι λειτούργησε Σχολή, που υπήρξε  πνευματικό φυτώριο, από τα μέσα του 15ου αιώνα (Λαμπρίδης) , έως τα μέσα του 18ου αιώνα. Εδώ, σύμφωνα με την παράδοση σπούδασε , ο καταγόμενος από τη Ζίτσα, πατριάρχης  Κων/πόλεως Ιερεμίας ο Α΄ (1522-1546) , του  οποίου  πρόσφατα είχαμε την Αγιοκατάταξη  (10-01-2923), η μνήμη του δε   εορτάζεται κάθε χρόνο στις 13 Ιανουαρίου.  Επίσης στην εν λόγω Μονή εγκαταστάθηκε για δέκα χρόνια ,όπου απέκτησε πολύπλευρη παιδεία ο  Δοσίθεος Φιλίτης, Μητροπολίτης  Ουγγροβλαχίας  (1721- 1825).