Σάββατο 7 Ιουλίου 2007

ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΛΑΜΟΣ (1913 –2007)

Το παρόν τεύχος της εφημερίδας είναι γεμάτο εικόνες και φως. Το παρόν τεύχος είναι αφιερωμένο σε έναν μεγάλο άνθρωπο που έφυγε από κοντά μας τον προηγούμενο μήνα.

Αυτός ο άνθρωπος είναι ο Κώστας Μαλάμος, που εκτός από μεγάλος και διάσημος ζωγράφος, υπήρξε σπουδαίος οικογενειάρχης, ανοιχτό καλλιτεχνικό πνεύμα και πάνω από όλα, εραστής παθιασμένος για πάνω από 90 χρόνια με την γενέτειρά του, τη Ζίτσα.
Ακόμη και αν δεν έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στη Ζίτσα, την αγάπησε σφόδρα, την αποζητούσε συνέχεια και δεν παράλειπε να την τιμάει με λόγια και με πράξεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Για το έργο του Μαλάμου, τη σπουδαιότητά του και τη διαχρονική του αξία, παραθέτουμε παρακάτω αποσπάσματα από κριτικές σημαντικών ανθρώπων της Τέχνης, που ο λόγος τους βαρύνει ιδιαίτερα.
Αυτά στα οποία θα αναφερθούμε είναι μόνο για τον άνθρωπο και συγχωριανό Κώστα Μαλάμο. Έναν άνθρωπο με σπάνιο ήθος, έμφυτη σεμνότητα και πολύ
αγάπη για τον τόπο καταγωγής του, τη
Ζίτσα







Αγάπη που τη μεταλαμπάδευσε στη σύζυγό του, ζωγράφο Ιωάννα Μητσέα – Μαλάμου, καθώς και στα παιδιά του, την Έφη και τον Γιάννη Πανόπουλο και η οποία βρήκε πολλούς τρόπους εκδήλωσης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, με αποκορύφωμα την πραγματοποίηση του ονείρου του για ίδρυση Πινακοθήκης στη Ζίτσα, με μεγάλο αριθμό έργων Τέχνης, Ζωγραφικούς Πίνακες και Χαρακτικά, που τα δώρισε για το σκοπό αυτό. Η Πινακοθήκη τελεί υπό την εποπτεία του συσταθέντος για αυτό το λόγο, ιδρύματος Μαλάμου και του εκάστοτε Δημάρχου της Ζίτσας. (Να σημειώσουμε ότι η Πινακοθήκη στεγάζεται στο κτίριο, πρώην Αστική, που έχει διαθέσει ο Δήμος Ζίτσας και το οποίο πρόκειται να λειτουργήσει κανονικά, σύντομα).

Όλοι μας θεωρούμε και νιώθουμε τη μικρή μας Ζίτσα φτωχότερη μετά από απώλειες τέτοιων προσωπικοτήτων. Προσωπικοτήτων που φώτιζαν και θα εξακολουθήσουν να φωτίζουν με το παράδειγμα τους τη ζωή μας και θα προάγουν τον πολιτισμό μας.







ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ


Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1913, όπου ο πατέρας του αυτοεξορίστηκε, για να αποφύγει τη δίωξη των Τούρκων, μετά την αποτυχία της προσπάθειας των Γαριβαλδινών, το 1912 στο Δρίσκο, για να απελευθερώσουν την Ήπειρο. Τον ίδιο χρόνο, με την απελευθέρωση της Ηπείρου, επιστρέφει με τους γονείς του στα Ιωάννινα.

Τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής του τα έζησε στο χωριό του, τη Ζίτσα. Το σπίτι του βρισκόταν κοντά στη συνοικία όπου έμεναν οι ονομαστοί σε όλη την περιοχή οργανοπαίκτες δημοτικής μουσικής, από τους οποίους ο πιο σπουδαίος ήταν ο Λεωνίδας Κώτσης – Νίδα τον λέγανε – που έπαιζε το κλαρίνο. Από αυτούς πήρε τη μουσική του παιδεία. Την εικαστική του εμπειρία την έλαβε στο εκκλησάκι της ενορίας του, στον Άη Ταξιάρχη, όπου ο παππούς ήταν εκκλησιαστικός επίτροπος. Ο Αη Ταξιάρχης ήταν ένας μικρός ναός στην κάτω γειτονιά του χωριού, ιστορημένος το 1648 από κάποιον Κωνσταντίνου.
Γύρω στα 1918 ο πατέρας του άνοιξε ένα ζαχαροπλαστείο αθηναϊκού τύπου στην κεντρική πλατεία των Ιωαννίνων. Αυτό που τον εντυπωσίαζε πάνω από όλα ήταν οι κρεμασμένες ζωγραφιές στους τοίχους με ήρωες του 1821. Ξεχωριστή εντύπωση του έκανε η Μπουμπουλίνα. Αυτές οι ελαιογραφίες ήταν τόσο διαφορετικές από τις εικόνες του Αη Ταξιάρχη της Ζίτσας…τον περισσότερο καιρό, ιδίως το καλοκαίρι, έπαιζε στο ζαχαροπλαστείο μια μικρή ορχήστρα,. Αυτή η μουσική ήταν τόσο διαφορετική από του Νίδα…
Οι ζωγραφιές με τους ήρωες, η καινούρια μουσική, το θέατρο που πολλές φορές έπαιζαν κλιμάκια του Εθνικού Θεάτρου άλλαξαν εντελώς την αίσθηση που είχε έως τότε για τη μουσική και τη ζωγραφική…
Στο δημοτικό σχολείο ένας από τους δασκάλους του που διαπίστωσαν την κλίση του στη ζωγραφική ήταν ο Σωτήρης Δαγκλής, πατέρας του χαράκτη, φίλου και συγχωριανού του Χρήστου Δαγκλή.

Το 1931 έρχεται στην Αθήνα με υποτροφία του Ιδρύματος Αναστασίου Φιλίτη και τον επόμενο χρόνο γίνεται δεκτός στην Σχολή Καλών Τεχνών με πρώτο δάσκαλό τον Παύλο Μαθιόπουλο και στη συνέχεια τον Ουμβέρτο Αργυρό και τον Κωνσταντίνο Παρθένη. Τον Σεπτέμβρη του 1933 πραγματοποιεί στα Γιάννενα την πρώτη του καλλιτεχνική έκθεση.
1935-1936: Εκθέτει με άλλους σπουδαστές στον Παρνασσό.
1937: Με την αποφοίτηση του από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, παίρνει το Δίπλωμα του με Α΄ Βραβείο στο γυμνό και με έπαινο στο γυμνό νυκτός.
1937: Τον ίδιο χρόνο ανοίγει στην Αθήνα Φροντιστήριο Ζωγραφικής. Το 1938 διορίζεται στο καλλιτεχνικό τμήμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Ακολουθεί η στράτευσή του. Τον Οκτώβριο του 1940, λίγες μέρες μετά την απόλυσή του, κηρύσσεται ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος.

Η κατάρρευση του Μετώπου τον βρίσκει σε περιπετειώδη πορεία προς την Αθήνα. Στο Αγρίνιο ανταμώνει με το γλύπτη Χρήστο Καπράλο, συσπουδαστή του στη Σχολή Καλών Τεχνών. Ο Καπράλος τον παίρνει μαζί του στο χωριό του, στο Παναιτώλιο, όπου είναι το σπίτι του και το ατελιέ του. Επιστρέφοντας στην Αθήνα βρίσκει τη θέση του στο Μουσείο κατειλημμένη από δυο «συναδέλφους». Η κατοχική κυβέρνηση τον είχε απολύσει.
Μετά τον γάμο του με τη ζωγράφο Ιωάννα Μητσέα, για να επιβιώσουν, φεύγουν το Νοέμβρη του 1941 για τα Γιάννενα. Το 1942 εκθέτουν στα Γιάννενα. Πολλά από αυτά τα ανταλλάσσουν με τρόφιμα. Παρά τις ενοχλήσεις των Ιταλών, που τους θεωρούσαν υπόπτους για αντίσταση και κατασκοπεία και ανεπιθύμητους, ζωγράφιζαν και οι δυο πολύ. Σύντομα, όμως αναγκάστηκαν να γυρίσουν στην Αθήνα.
Το 1943 προσλαμβάνεται στη Μέση Εκπαίδευση. Το 1944 το Υπουργείο Παιδείας ιδρύει παράρτημα της Α.Σ.Κ.Τ. στον Πύργο της Τήνου και του αναθέτει την διεύθυνση. Δεν αποδέχεται το διορισμό και το Υπουργείο Παιδείας τον απολύει.
Το 1946, μετά την απελευθέρωση, μετέχει στην πρώτη μεταπολεμική έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας, που γίνεται με πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας στη Στοκχόλμη, με το έργο «Φευγιό». Τον ίδιο χρόνο αναλαμβάνει να διδάξει Τεχνικά στο Κολέγιο Αθηνών. Το 1946 του απονέμεται υποτροφία της Γαλλικής κυβέρνησης για να συνεχίσει τις σπουδές του στο Παρίσι. Δυστυχώς δεν ανταποκρίνεται, λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων.
Το 1958 και για πέντε περίπου χρόνια συνεργάζεται με τα Ελεύθερα Σπουδαστήρια Καλών Τεχνών Βακαλό, όπου διδάσκει τύπους γραμμάτων.
1948: Εκθέτει στο Κολέγιο Αθηνών μαζί με την Ιωάννα Μητσέα – Μαλάμου και τον Νίκο Νάκη (Καρτωνάκη), εγκαινιάζοντας το θεσμό εκθέσεων σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης για εκπαιδευτικούς λόγους.
1949: Γεννιέται το μοναδικό του παιδί, η Έφη.
1951: Πραγματοποιεί το πρώτο του ταξίδι στο Παρίσι.
1952: Παίρνει μέρος για πρώτη φορά σε Πανελλήνια Έκθεση στο Ζάππειο
1957: Εκθέτει με άλλους συμπατριώτες τους Ηπειρώτες καλλιτέχνες στα Γιάννενα.
1960: Ιδρύει στα Γιάννενα την «Πινακοθήκη Νεοελληνικής Τέχνης» με τη συμβολή πολλών συναδέλφων του και άλλων φιλότεχνων, με κυριότερο τον Ευριπίδη Κουτλίδη που προσέφερε περί τα 20 έργα, καθώς και τη συνεργασία του σωματείου «Οι Φίλοι των Ιωαννίνων»
1961: Γίνεται μέλος του Καλλιτεχνικού Επαγγελματικού Επιμελητηρίου (Κ.Ε.Ε.)

Στη διάρκεια των χρόνων που ακολουθούν και διαρκώς μέχρι και το τέλος της ζωής του μετέχει σε πολλές Ομαδικές και Ατομικές Εκθέσεις σε μεγάλες γκαλερί και Αίθουσες Τέχνης τόσο σε πολλές πόλεις της Ελλάδας (Γιάννενα, Αθήνα, Άρτα, Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα, Λάρισα, Αγρίνιο, Ηράκλειο και αλλού), όσο και σε μεγάλες Ευρωπαϊκές πόλεις (Λονδίνο, Βουκουρέστι, Δουβλίνο, Λιουμπλιάνα, Αλεξάνδρεια, Ντόρτμούντ Γερμανίας κ.α.).
Ενώ, το 1967 μετέχει στο «Salon de l’ Arte Libre» στο Παρίσι, όπου την επόμενη χρονιά παίρνει και Μετάλλιο με δίπλωμα, καθώς επίσης μετέχει και στη « B Biennale delle Regioni» στην Αγκόνα, όπου παίρνει Μετάλλιο με δίπλωμα.
Το 1974 παίρνει μέρος σε ομαδική έκθεση στην Αμμόχωστο και μετέχει στην έκθεση για τον αγώνα της Κύπρου συγχρόνως σε διάφορες Γκαλερί της Αθήνας.
Το 1980 εκλέγεται Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (Ε.Ε.Τ.Ε.).
Το 1983 η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος του απονέμει Μετάλλιο. Την ίδια χρονιά διοργανώνεται κοινή έκθεση του Χρήστου Δαγκλή και Κώστα Μαλάμου στο χωριό τους, τη Ζίτσα , με την ευκαιρία ανέγερσης της εκεί Βιβλιοθήκης, δωρεά του ζεύγους Αθ. Βαδόκα.
1984: Γίνεται μέλος του Δ.Σ. του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου της Αθήνας.
Απονομή Μεταλλίου από τον Δήμο Ιωαννιτών. Απονομή Μεταλλίου από το Δήμο Αθηναίων.
Εκλέγεται Πρόεδρος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξ. Σούτσου.
1992: Το Δ.Σ. του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, σε συνεννόηση με το Υπουργείο Πολιτισμού, τον εκλέγει ως υποψήφιο για το βραβείο UNESCO για την Ειρήνη. Το Κολέγιο Αθηνών του απονέμει Τιμητικό Δίπλωμα.
1994: Η Ακαδημία Αθηνών του απονέμει το Χάλκινο Μετάλλιο με δίπλωμα.
1997: Απονομή πλακέτας από τον «Οικουμενικό Ελληνισμό».
1999: Προσφορά Ομαδικού Πορτραίτου, Παραλλαγή του «Ατελιέ» του Κουρμπέ στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξ. Σούτσου.
2000: Ύστερα από 40 χρόνια, την 21η Φεβρουαρίου 2000, με την παρουσία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλου και άλλων επωνύμων και πλήθους κόσμου έγιναν τα – για δεύτερη φορά – εγκαίνια της Πινακοθήκης Νεοελληνικής Τέχνης στα Γιάννενα.
2007: Το Κολέγιο Αθηνών του απονέμει τιμητική πλακέτα «για τη μακρόχρονη προσφορά του στην Τέχνη και στο Κολέγιο».
2007: Φεύγει από τη ζωή σε ηλικία 94 ετών.


Παραθέτουμε αντιπροσωπευτικά έργα του εκλιπόντος
Σε όλες τις θεματογραφικές περιοχές που τον ενδιαφέρουν κατορθώνει να δώσει έργα που διακρίνονται για την ασφάλεια της σύνθεσης, τη σαφήνεια της μορφοπλαστικής του γλώσσας και τον εκφραστικό τους πλούτο. Δεν επιδιώκει σε καμία περίπτωση να εντυπωσιάσει, αλλά να εκφράσει με πειστικότητα και αλήθεια τις συναντήσεις του με τον κόσμο και τη ζωή.’’



Καραμίχου Χρ.Αικατερίνη
ΓΙΟΡΤΗ ΚΡΑΣΙΟΥ 2007
Παρασκευή 17
Σάββατο 18 &
Κυριακή 19 Αυγούστου 2007
Να είμαστε όλοι εκεί