ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος στις 24 Αυγούστου , γιορτή του Αγίου , μετά το τέλος της λειτουργίας όλοι όσοι βρεθήκαμε στην εκκλησία ακολουθήσαμε την ιερή εικόνα του Αγίου Κοσμά μέχρι το εκκλησάκι του που βρίσκεται στο Μικρό Μαχαλά, δίπλα από την αστυνομία.Το εκκλησάκι είχε την τιμητική του . Οι γυναίκες της γειτονιάς φρόντισαν για τον ευπρεπισμό του.
Όλοι μας γνωρίζουμε ότι ο Άγιος Κοσμάς επισκέφτηκε το χωριό μας κατά τις τρεις περιοδείες του που έκανε στην Ήπειρο. Σαν πρωταρχικό ζήτημα έβαζε την εκπαίδευση της νέας γενιάς, γιατί θεωρούσε τη μόρφωσή της, σαν το πρώτο θεμέλιο της αναγέννησης. Γι' αυτό σαν κατακλείδα όλων του των λόγων κι όλων των προσπαθειών είχε πάντοτε στα χείλη του την προτροπή της ίδρυσης σχολείων απ' όπου κι αν περνούσε. Το ίδιο έκανε και στη Ζίτσα όταν για πρώτη φορά πέρασε το 1764, όπου δίδαξε στο χωράφι που είναι σήμερα το εικόνισμά του. Στο τέλος της δε της διδασκαλίας του έκανε έρανο και παρακίνησε τις γυναίκες να ξηλώσουν τα φλωριά από τα φέσι που φορούσαν στα κεφάλια τους και να τα προσφέρουν για να ιδρυθεί σχολείο στη Ζίτσα. Όπως διέσωσε η παράδοση υπήρξε μεγάλη προθυμία και με το ποσό που συγκεντρώθηκε χτίστηκε το σχολείο, το οποίο οι κάτοικοι ονόμαζαν "Δασκαλειό".

Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΙ Ο ΛΟΓΟΣ

Της ΧΡΥΣΑΝΘΗΣ ΖΙΤΣΑΙΑΣ  (Από το βιβλίο της  " ΒΙΩΜΕΝΟΣ ΛΟΓΟΣ")

Ο χρυσός δίσκος του ήλιου ανέβαινε αργά και θριαμβευτικά, πίσω  από τα αιωνόβια δέντρα, εκεί πάνω στο ψήλωμα του  Αη- Λιά. Οι αχτίδες του απλώθηκαν παντού, ρόδισαν  τον ορίζοντα , αγκάλιασαν το ορεινό εκείνο χωριό, έλουσαν τις πέτρινες στέγες των σπιτιών του. Οι βράχοι- από βράχια δα και κοτρόνια άλλο καλό σε κείνο το μέρος- αντανακλούσαν  το φως κι έμοιαζαν και αυτοί μαλαματένιοι.
Εκτός όμως από τον ήλιο τ'  ουρανού, χειμώνα  καιρό, και μια άλλη μυστική αχτίδα, ζέσταινε τις καρδιές  των ανθρώπων  εκείνο  το πρωινό κι έριχνε το γλυκό της φως  στην πικρή κι άραχλη ζωή τους. Τι καλό είχαν και πως να γελάσουν τα χείλη τους, στη μαύρη σκλαβιά που  ζούσαν;
Μα να που ένα  ευχάριστο μήνυμα είχε φτάσει από βραδύς και σκορπίστηκε σ'  όλα τα σπίτια. Μάτι δεν έκλεισαν, περιμένοντας ανυπόμονα πότε να ξημερώσει. Να ιδούν με τα μάτια τους , ν' ακούσουν με τ'  αυτιά τους . Ο Πατρο-Κοσμάς ο διδάχος  καλόγερος, ο προφήτης, ό Άγιος, ο σταλμένος από του Χριστού τη χάρη, ήρθε και  στο δικό τους χωριό και θα τους μιλούσε την αυγή. Το κήρυγμα θα γινόταν έξω στη λούτσα, τη μικρή λιμνούλα στη γραφική είσοδο του χωριού.
Από καιρό κυκλοφορούσε ο θρύλος του με τα πλατιά φτερά απ' άκρη σ'  άκρη  στον σκλαβωμένο τόπο. Τα κηρύγματά του, οι προφητείες, τα θαύματα, ήταν  γνωστά σ'  όλους, άνθιζαν  στα χείλη, ρίζωναν στις καρδιές, έδιναν κουράγιο, έτρεφαν την ελπίδα. "Τώπε ο Αη- Κοσμάς και θα γίνει. Αυτά είναι κι όχι  άλλο". Ο λαός που τον γνώρισε, τον λάτρεψε και τον πίστεψε, τον είχε από τότε κι από ζωντανόν ακόμα ανακηρύξει Άγιό του, όπως πραγματικά ήταν. "Ο Άγιος των  σκλάβων".
Κοντός, αδύνατος, με τριμμένο ράσο, μαύρο σκούφο, αλλά με θεία  ακτινοβολία  στην όψη κι ανυπέρβλητη γοητεία στο λόγο, γύριζε πεζοπορώντας χώρες και χωριά , να διδάξει, να εμψυχώσει , να στεργιώσει   την κλονισμένη  πίστη, να περισώσει ότι ήταν δυνατόν  από το ρημαγμένο Γένος. Η μαύρη σκλαβιά έσφιγγε όλο και πιο πολύ  τις βαρειές αλυσίδες , οι φόροι αβάσταχτοι , τα μπουντρούμια γεμάτα. Πιέσεις, βιασμοί, εξισλαμισμοί , διωγμοί… Το μαχαίρι  είχε φτάσει στο κόκαλο. Όλα είχαν χαθεί.
Τότε παρουσιάστηκε ο Εθναπόστολος  και μετά Εθνομάρτυρας , Κοσμάς ο Αιτωλός. Άφησε τ'  Αγιονόρος  που πήγε  αρχικά να  μονάσει κι έτρεξε κοντά στον απελπισμένο λαό. "Αυτό ήταν το θέλημα του Θεού" καθώς  έλεγε.
Σ'  όποιο μέρος μιλούσε, έστηνε  και από ένα σταυρό.  Πλήθος σταυροί στήθηκαν σ' αμέτρητες περιοχές, όπως αμέτρητα ήταν και τα κηρύγματά του. Πολλά τοπωνύμια  υπάρχουν από τότε  με τη λέξη "Σταυρός". Τα λόγια του έπεφταν όπως το "Μάνα" στην έρημο. Το πέρασμά του , άφηνε μια φωτεινή  γραμμή, τόσο αδρά χαραγμένη, που ακόμα δεν έσβησε.
Ακόμα ανθούν τα λόγια του στα βράχια της Ηπείρου απ'  τα βαθιά  του  στοχασμού  κι απ'  τα ψηλά του ονείρου.
Χειμώνας  του 1776 ήταν όταν πήγε  και στο χωριό μου τη  Ζίτσα,  έπειτα από τη μεγάλη περιοδεία  του στα Ζαγόρια κι από την  ευεργετική  επίδραση της διδαχής του στον Ηπειρωτικό χώρο.
Έτσι τη μέρα τούτη , καθώς μολογούσαν οι παλιοί , πρωί πρωί , άνδρες, γυναίκες, γέροι, παιδιά, φορώντας  τα γιορτινά τους , αυτά που φύλαγαν για την εκκλησία, ξεκίνησαν μπουλούκια  μπουλούκια , απ' όλους τους δρόμους, για το ίδιο  μέρος με την ίδια λαχτάρα στην ψυχή. Όταν έφτασαν στη λούτσα, ο Πατρο- Κοσμάς είχε στήσει κι όλας το σταυρό του και περίμενε όρθιος . Πέρασαν ένας ένας από μπροστά του  και του φίλησαν το χέρι. Ύστερα, αφού  τους  αγκάλιασε  με τη φλογερή , διαπεραστική ματιά του, άρχισε την ομιλία του. Τους είπε για την πίστη του Χριστού, για το Έθνος που οπωσδήποτε θ'  αναστηθεί  μια μέρα και θα 'ρθει το "ποθούμενο" με του Θεού  τη δύναμη, αλλά και τη δική τους  προσπάθεια και νάναι ετοιμασμένοι για την καταγωγή τους , τη θρησκεία τους κι άλλα πολλά θεόπνευστα  λόγια, συμβουλές ,διδαχές, κοφτά, βροντερά κι απλά για να τα καταλαβαίνουν  όλοι. Να τα θυμούνται , να τα λένε στους κατοπινούς , να μείνουν  ιερή κληρονομιά στις άλλες γενιές. Τον άκουγαν συνεπαρμένοι  κι άφωνοι.
"Τέκνα μου , ίδια την έπλασε ο Θεός τη γυναίκα  με τον άντρα, όχι κατώτερη. Τόσον εσταυρώθει ο Χριστός για τον άνδρα και για τη γυναίκα. Πρέπει να την τιμάτε , όπως θέλετε να σας τιμάει κι αυτή. Πρέπει όλα τα παιδιά να μαθαίνουν γράμματα, αγόρια και κορίτσια, πλούσια και φτωχά. Τα γράμματα είναι το στολίδι  του ανθρώπου. Καλύτερα νάχετε σχολειό  παρά βρύσες κι εκκλησιές. Δεν βλέπετε που το Έθνος  αγρίεψε  από την αμάθεια; Αν μάθεις γράμματα, τότε λέγεσαι άνθρωπος, τότε να καρτερείς  ν'  αλλάξει η μοίρα σου".
Πρωτάκουσα και  μεγάλα λόγια. Οι γυναίκες ευχαριστήθηκαν που τις τίμησε κι αναγνώρισε την αξία τους. Οι άντρες σκέφτηκαν πως για να το λέει ο Πατρο-Κοσμάς έτσι θα είναι. "…Ίσια την έκανε ο Θεός τη γυναίκα με τον άντρα, όχι κατώτερη… πρέπει όλα τα παιδιά να μάθουν  γράμματα".
Ο Κοσμάς συνέχισε τη διδαχή  και τη στριφογύριζε όλο και περισσότερο γύρω από το θέμα που τον φλόγιζε. Την παιδεία, τη μάθηση, τα Ελληνικά γράμματα. "Να φωτιστούν τα  πνεύματα  ν' αναστηθεί το Γένος". "Γι'  αυτό ήρθα τέκνα μου να σας βοηθήσω να χτίσετε ένα καλο σχολείο στο έμορφο χωριό σας. Τι λέτε και σεις;" Σώπαιναν  συλλογισμένοι. "Τι λέτε, θα το χτίσουμε;" ξαναρώτησε αυστηρά.
_ Και που θα βρούμε τα γρόσια που χρειάζονται για τέτοιο έργο; Ακούστηκε μια  φωνή  από το πλήθος.
-    Θα βοηθήσει ο Κύριος, αν το ποθείτε με την ψυχή σας, είπε ο Αιτωλός.
Τότε μια γυναίκα , προχώρησε θαρρετά, πήγε κοντά  του, έκοψε με τα δόντια της το φλουρί που ήταν ραμμένο  στο κάλυμμα του κεφαλιού , όπως συνηθίζονταν τότε  να έχουν πάνω από το μέτωπο και του το έδωσε, για το μεγάλο σκοπό. Αμέσως όλες οι γυναίκες , μία μία έκαναν το ίδιο. Ο καλόγερος κρατούσε το καλυμαύχι  στο χέρι ανάποδα κι έριχναν  μέσα τα φλουριά κι εκείνος  τις ευλογούσε και τους έδινε την ευχή του.
Ο Πατρο Κοσμάς  λένε έμεινε όλο το χειμώνα και το καλοκαίρι  εκείνο στη Ζίτσα και με προσωπική εργασία των κατοίκων  και περισσότερο των γυναικών , χτίστηκε το σχολείο. Το ονόμασαν  Διδασκαλείο  και λειτούργησε για πολλά χρόνια. Ήταν κι αυτό ένα από τα 210 σχολεία που ίδρυσε ο φωτισμένος εκείνος καλόγερος, ο πρόδρομος της λευτεριάς και της παιδείας.
 Από τότε ως τώρα  η συνοικία εκείνη λέγεται "Δασκαλειό" . Κάπου σε μια γωνία της, σώζεται ένα κομμάτι τοίχου, από το παλιό, ιστορικό εκείνο Διδασκαλείο, που σαν πρώτο θεμέλιό του, ήταν  τα φλουριά των γυναικών.
Τότε ήταν που εκεί στη Ζίτσα, όπως είναι γνωστό , ένας μοναχός, αγιογράφος, φιλοτέχνησε την εικόνα του, εκ του φυσικού. Το  Εικόνισμα αυτό, το γνήσιο , αυθεντικό, βρίσκεται πάντα στον Άγιο Νικόλαο, του ίδιου  χωριού, της συνοικίας  Δασκαλειό. Αυτό είναι και το πρότυπο για τις εκατοντάδες  εικόνες του Αγίου, που κοσμούν όλες τις εκκλησίες μας.
Απλή, επιβλητική  Μορφή, με το μαύρο ράσο, το καλυμαύχι  βαθιά, και το οξύ βλέμμα, μια πάντοτε ζωντανή παρουσία, ανάμεσα  και κοντά στο λαό.
Θυμούμαι μικρή , με σήκωνε η γιαγιά μου, μ' ευλάβεια να φτάσω το Εικόνισμα και να το "ασπαστώ".

periss

περισσότερες  φωτογραφίες

Δείτε το video