ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

 ΜΙΑ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΑ

Πέρασαν σχεδόν δυο χρόνια από την θέσπιση και εφαρμογή στην πράξη του νέου θεσμικού πλαισίου που διέπει την οργάνωση και λειτουργία της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης στη χώρα, ευρύτερα γνωστού ως πρόγραμμα Καλλικράτης, με την ψήφιση του Ν. 3852/2010, τη σύσταση των νέων Δήμων, τη διενέργεια των πρώτων εκλογών και την εκπλήρωση του μισού χρόνου της θητείας των εκλεγμένων οργάνων.

Το νέο οργανωτικό μοντέλο της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης, σε συνέχεια της εφαρμογής του προγράμματος «Καποδίστριας», με το οποίο προήλθε η κατάργηση των Κοινοτήτων και η δημιουργία των πρώτων περιφερειακών Δήμων, βασίστηκε στην περαιτέρω συνένωση των Οργανισμών Πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης. Η δημιουργία των νέων Δήμων θεσμοθετήθηκε στο όνομα του ολοκληρωμένου αναπτυξιακού σχεδιασμού και της βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες, όμως αποτέλεσε στην ουσία το τέλος του θεσμού της αυτοδιοίκησης, καθώς ο συνολικός οργανωτικός και αναπτυξιακός σχεδιασμός και η διαχείριση και κατεύθυνση των διαθέσιμων πόρων δεν ασκείται τοπικά , ενώ παράλληλα απουσιάζει η θέσπιση μηχανισμών κοινωνικής συμμετοχής με ουσιαστικές αρμοδιότητες. Οι υποθέσεις διαχειρίζονται κεντρικά στο Δημοτικό Συμβούλιο, το οποίο λειτουργεί τις περισσότερες φορές χωρίς την απαιτούμενη γνώση και εμπειρία των τοπικών αναγκών και προβλημάτων και στο οποίο διαμορφώνονται ισχυροί πόλοι τοπικής εξουσίας συνήθως στην έδρα του νέου Δήμου. Ως συνέπεια δεν ενσωματώνει την απαιτούμενη ενασχόληση και ενδιαφέρον του συνόλου των εκλεγμένων συμβούλων για υποθέσεις περιοχών εκτός του κέντρου, παρά τις επιμέρους αξιόλογες προσπάθειες τοπικών αντιπροσώπων. Η θεσμοθέτηση των τοπικών συμβουλίων δεν είναι ικανή να ισορροπήσει τον συγκεντρωτικό  σχεδιασμό που διέπει την λειτουργία των Δήμων, καθώς στερούνται ικανής διοικητικής και τεχνικής οργάνωσης και θεσμοθετημένων πόρων. Οι υπηρεσίες δραστηριοποιούνται κεντρικά, υπό την καθοδήγηση των αρμοδίων αντιδημάρχων και χωρίς την αντικειμενική διερεύνηση των προβλημάτων κάθε περιοχής. Η δε διάθεση οικονομικών πόρων δεν διέπεται από σαφείς αντικειμενικούς κανόνες και κριτήρια, αλλά τις περισσότερες φορές αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης, πολιτικών σχέσεων και προσδοκίας πολιτικού κέρδους.   

Στην περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων, δημιουργήθηκαν μόλις 8 Δήμοι, με μεγάλο αριθμό οικισμών, ευρεία γεωγραφική έκταση και σε αρκετές περιπτώσεις ανομοιομορφία στο κοινωνικό και οικονομικό προφίλ του πληθυσμού, αλλά και σημαντική διαφοροποίηση στα πλεονεκτήματα – μειονεκτήματα των επιμέρους περιοχών που δεν  συμβάλλει στη διαμόρφωση συνεκτικής αναπτυξιακής πολιτικής (π.χ. ενσωμάτωση αγροτικών περιοχών στον κατ’ εξοχή αστικό Δήμο Ιωαννιτών ή ενσωμάτωση στον Δήμο Ζίτσας οικισμών που βρίσκονται στις παρυφές της πόλης των Ιωαννίνων με μακρινούς και φθίνοντες οικισμούς στα σύνορα με τη Θεσπρωτία). Επιπλέον οι πολλές πρόσθετες εκχωρούμενες αρμοδιότητες, σε συνέργεια με την ανυπαρξία ουσιαστικής οικονομικής και τεχνικής στήριξης, οδήγησαν τον νέο θεσμό σε στασιμότητα και στην σημαντική απόκλιση όσον αφορά την επίτευξη των υπεραισιόδοξων στόχων που είχαν τεθεί την εποχή της ψήφισης του νέου θεσμικού πλαισίου που διέπει την οργάνωση και λειτουργία της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης. Όσον αφορά στην εξοικονόμηση πόρων δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί σημαντική, καθώς η ανάπτυξη και συντήρηση των βασικών υποδομών (π.χ. οδικό δίκτυο, δίκτυο ύδρευσης, συλλογή απορριμμάτων κ.λ.π.) είναι απαραίτητη για το σύνολο των υπαρχόντων οικισμών, χωρίς να επηρεάζεται από το διοικητικό μοντέλο, ενώ   οι δαπάνες μισθοδοσίας δεν έχουν ελαττωθεί, καθώς προσωπικό του νέου Δήμου αποτέλεσε το σύνολο του προσωπικού των συνενωμένων Δήμων. Ίσως να υπάρχει κάποια εξοικονόμηση στα έξοδα μισθοδοσίας των αιρετών εκπροσώπων, λόγω μείωσης του συνολικού αριθμού τους.

Για τον Δήμο Ζίτσας, όπως τον είχαμε γνωρίσει επί «Καποδίστρια» και ειδικότερα για το χωριό μας η αποτίμηση της εφαρμογής του «Καλλικράτη» μπορεί να συνοψισθεί στα εξής σημεία:

-     Δεν έχει προγραμματισθεί ή υλοποιηθεί κανένα σοβαρό τεχνικό έργο στη Δημοτική Ενότητα Ζίτσας. Καθώς η χώρα βρίσκεται στο μέσο μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης, οι μόνοι διαθέσιμοι πόροι είναι εκ των πραγμάτων οι πόροι των συγχρηματοδοτούμενων από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους προγραμμάτων, δηλαδή των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και του Προγράμματος  Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας. Παραθέτοντας τα στοιχεία των ενταγμένων έργων από τα  προγράμματα διαπιστώνουμε ότι ο Δήμος Ζίτσας δεν έχει εντάξει ούτε ένα δημόσιο έργο στην περιοχή του παλιού Δήμου μας.

Ε.Π. ΘΕΣΣΑΛΙΑ – ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ – ΗΠΕΙΡΟΣ 2007 - 2013
ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ	ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ	ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Επέκταση εσωτερικού δικτύου ύδρευσης Ελεούσας	Πασσαρώνος	1.970.000
Αντικατάσταση εσωτερικού δικτύου ύδρευσης περιοχής Γραμμενοχωρίων Πασσαρώνος	Πασσαρώνος	1.661.000
Αποχέτευση όμβριων υδάτων οικισμού Ασφάκας	Πασσαρώνος	1.200.000
Κατασκευή δικτύου διευθέτησης όμβριων υδάτων στα επικίνδυνα τμήματα του οικισμού Άνω Λαψίστας	Πασσαρώνος	1.200.000
Αντικατάσταση εσωτερικού δικτύου  ύδρευσης περιοχής Λεκανοπεδίου Πασσαρώνος	Πασσαρώνος	1.136.500
Αντικατάσταση εσωτερικών δικτύων ύδρευσης Δήμου Εκάλης	Εκάλης	687.173
Προμήθεια εξοπλισμού τμήματος ένταξης Δημοτικού Σχολείου Ροδοτοπίου	Πασσαρώνος	30.041

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2007 - 2013
ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ	ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ	ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Έργα ανάπλασης Τ.Κ. Μεταμόρφωσης	Εκάλης	925.000

-     Δεν έχουν υπάρξει πρωτοβουλίες για την στήριξη της τοπικής οικονομίας στις σημερινές δύσκολες συνθήκες. Δεν οργανώθηκαν συναντήσεις με τους κτηνοτρόφους, τους αμπελουργούς, τους μικροεπαγγελματίες της περιοχής, ώστε να καταγραφούν και ιεραρχηθούν τα προβλήματα και οι ανάγκες των παραγωγικών κλάδων και δεν εκπονηθεί οποιοδήποτε σχέδιο για τις απαραίτητες παρεμβάσεις και διεκδικήσεις. Δεν οργανώθηκαν ενημερωτικές συναντήσεις για τεχνικά και διαχειριστικά θέματα και για δυνατότητες χρηματοδότησης επενδύσεων. Η υποτιθέμενη καλύτερη οργάνωση του νέου Δήμου δεν δικαίωσε τις προσδοκίες των δημοτών.

-     Η κοινωνική πολιτική εξαντλείται στην εφαρμογή όσων προγραμμάτων σχεδιάζονται και χρηματοδοτούνται κεντρικά (π.χ. βοήθεια στο σπίτι, προγράμματα προσωρινής απασχόλησης ανέργων), χωρίς να έχει γίνει προσπάθεια καταγραφής και συστηματικής υποβοήθησης δημοτών που έχουν πραγματικές ανάγκες βιοπορισμού. Δεν έγινε προσπάθεια ανάπτυξης κινήματος εθελοντισμού, μέσω κινητοποίησης μαθητών και τοπικών συλλόγων, δεν έγινε προσπάθεια προσέγγισης φορέων που θα μπορούσαν να αναπτύξουν αξιόλογες πρωτοβουλίες κοινωνικού έργου (π.χ. διαδημοτικό δίκτυο υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης, ιατρικός σύλλογος και σύλλογος νοσοκομειακών ιατρών για περιοδικές προληπτικές εξετάσεις ατόμων τρίτης ηλικίας)

-     Το ενδιαφέρον και η συμμετοχή των δημοτών για τις υποθέσεις του Δήμου συνεχώς και μειώνεται, καθώς έχει δημιουργηθεί η αίσθηση μιας απόμακρης διοίκησης, χωρίς την καθημερινή  επαφή και ζύμωση με τους δημότες. Οι θεσμοί κοινωνικής συμμετοχής και παρέμβασης που προβλέπει το ισχύον πλαίσιο είναι δυσκίνητοι και συγκεντρωτικοί, όπως η ορισμένη και όχι εκλεγμένη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης ή έχουν ατονήσει και απαξιωθεί, όπως η Συνέλευση Τοπικής Κοινότητας. Αλήθεια έχουν γίνει κοινωνοί οποιασδήποτε συζήτησης και απόφασης της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης οι κάτοικοι της Ζίτσας; Έχουν διεξαχθεί τοπικές συνελεύσεις για σοβαρά προβλήματα που απασχολούν τους κατοίκους και με αποφάσεις που προωθούνται για διεκδίκηση και επίλυση;        

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω αναφερόμενα διαπιστώνουμε ότι η διαχείριση των δημοτικών υποθέσεων δεν αποτέλεσε προϊόν ενός βελτιωμένου σχεδιασμού σε σχέση με την πρότερη κατάσταση και δεν παρουσίασε καλύτερο επίπεδο παροχής υπηρεσιών στους δημότες. Λειτούργησε χωρίς να βασίζεται σε βασικές αρχές προγραμματισμού και σχεδιασμού και το κυριότερο χωρίς τη συμμετοχή των δημοτών . Οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες που βιώνει η χώρα σαφώς και κάνει δύσκολο το έργο της όποιας δημοτικής αρχής, όμως δεν μπορεί να αποτελεί πειστική δικαιολογία για την απουσία πρωτοβουλιών διερεύνησης, προγραμματισμού και υλοποίησης σχεδίων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, στην χρονική περίοδο που θα ήταν περισσότερο αναγκαίες από ποτέ.  

Ως συμπέρασμα προκύπτει η άμεση ανάγκη για τον ριζικό ανασχεδιασμό του θεσμικού πλαισίου του Ν. 3852/2010 (Πρόγραμμα Καλλικράτης), με επίκεντρο την ανάδειξη ουσιαστικής τοπικής αυτοδιοίκησης, στους εξής άξονες:

·        επανασχεδιασμό των γεωγραφικών ορίων των Δήμων, ώστε να αποτελούν συνεκτικές και διαχειρίσιμες οργανικές μονάδες, όσον αφορά τη γεωγραφική έκταση, τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού και τις αναπτυξιακές προοπτικές. 

·        επανεξέταση και σαφή καταμερισμό αρμοδιοτήτων που παρουσιάζουν επικάλυψη με τις Περιφέρειες και το κεντρικό κράτος.

·        θέσπιση κατανομής τμήματος πάγιων εσόδων του κράτους στις δημοτικές αρχές και ταυτόχρονα αποτελεσματικού ελεγκτικού θεσμικού πλαισίου της διαχείρισής τους, ώστε η τοπική αυτοδιοίκηση να καταστεί αυτόνομη και ταυτόχρονα υπεύθυνη, χωρίς να υποχρεούται στη σημερινή πρακτική προσέγγισης των κρατικών και περιφερειακών αρχών για την αναζήτηση των αναγκαίων πόρων.  

·        θέσπιση αποκεντρωμένου και συμμετοχικού συστήματος διοίκησης, με θεσμούς που εξυπηρετούν την έκφραση του απλού δημότη, στη θέση του σημερινού συγκεντρωτικού μοντέλου.

Όσον αφορά το χωριό μας θα πρέπει μέσα από τη συνεργασία της Τοπικής Κοινότητας με τους τοπικούς συλλόγους, αλλά και τη διενέργεια γενικών συνελεύσεων και ειδικών συναντήσεων με ομάδες δημοτών, να καταγράψουμε και ιεραρχήσουμε τις ανάγκες και τα προβλήματα, ώστε να τεθούν τεκμηριωμένα για διερεύνηση και επίλυση στο Δήμο Ζίτσας και τους υπόλοιπους αρμόδιους φορείς. Μια πρωτοβουλία συναντήσεων της Τοπικής Κοινότητας και των συλλογικών φορέων το τελευταίο διάστημα έχει ατονήσει, ενώ είναι σημαντικό να συνεχιστεί και να οργανωθεί καλύτερα.

   Μανώλης Ματσάγκας