ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΗΣ ΖΙΤΣΑΣ

Η εκκλησία του  Αγίου Νικολάου στον μεγάλο Μαχαλά

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, πολιούχου της Ζίτσας χτίστηκε  στο χώρο που προϋπήρχε προηγούμενος  ναός του Αγίου Νικολάου και γκρεμίστηκε στα 1890. Τον καινούργιο ναό έχτισαν ο Δημήτριος Λιόντος και η σύζυγός του Ελένη . Η θεμελίωση έγινε στις 25/3/1890. Την θεμελίωση έκανε ο τότε μητροπολίτης Ιωαννίνων Γρηγόριος Καλλίδης , ο οποίος με πατριαρχική πράξη   έχει αναγνωριστεί ως Άγιος της Εκκλησίας μας.  Το ζεύγος Λιόντου για την ανέγερση του ναού ξόδεψε περί τα 2.000 ναπολεόνια, ποσό αρκετά μεγάλο για την εποχή του.  Το μνήμα του Δημητρίου Λιόντου βρίσκεται στον περίβολο της εκκλησίας. Στην εκκλησία βρίσκεται και η εικόνα του Πατροκοσμά που η σχέση με τη Ζίτσα υπήρξε δυνατή. Το καμπαναριό της εκκλησίας γκρεμίστηκε το 1930 για να διαπλατυνθεί ο δρόμος. Το τωρινό καμπαναριό με το ρολόι του χτίστηκε το 1971 από τον Ζιτσαίο γιατρό και ευεργέτη Γιάννη Παπαπέτρου.

Η  εκκλησία της Παναγίας (Μοναστήρι των Καλογριών) 

Η Εκκλησία της Παναγίας του μεγάλου Μαχαλά που σώζεται και σήμερα ήταν ως τα τελευταία χρόνια Μοναστήρι των Καλογριών. Δεν γνωρίζουμε πότε χτίστηκε. Μια ανορθόγραφη επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την πόρτα της που επικοινωνεί με τον νάρθηκα δεν διασώζεται δυστυχώς  ολόκληρη και δεν μας φανερώνει τη χρονολογία που χτίστηκε. Πάντως είναι μια από τις  αρχαιότερες εκκλησίες και θα χτίστηκε ασφαλώς τα πρώτα χρόνια που χτίστηκε η κωμόπολη . Παραθέτουμε την επιγραφή όπως  διασώζεται: ΑΝΙΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΟΘΡΩΝ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΗΘΗ Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΩΣ ΤΗΣ ΗΠΕΡΑΓΙΑΣ Θ….ΚΟΥ ΚΑΙ ΑΟΙΠΑΡΘΕΝΟΥ ΜΑΡΙΑΣ ΟΙΠΟΝΩΜΑΖΟΜΕΝΗΣ 9. 9ΘΗ9Ω ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ Μ… ΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΕΞΟΔΟΥ ΤΩΝ ΕΥΛΑΒΑΙΣΤΑΤΩΝ ΙΕΡΕΩΝ ΑΛΙΩΝ Κ. ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΗ Χ. ΠΑΠΑΜΙΧΑΛΗ ΙΕΡΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΙΝΩΡΙΑΝ ΤΟΥ ΙΒΡΙΣΚΩΜΕΝΟΥ ….. ΜΗΝΙΝΟΕΒΡΗ.

Η εκκλησία αυτή που τιμάται στο όνομα της Θεοτόκου (Κοίμηση)  είναι μικρή θολωτή  κι αγιογραφημένη. . Είναι άγνωστο αν η εκκλησία χτίστηκε  για να χρησιμεύει σαν μοναστήρι ή αν αργότερα χρησιμοποιήθηκε. Είναι πάντως εξακριβωμένο ότι από το ΙΖ’  αιώνα ήταν εγκατεστημένες στα τέσσερα κελιά της.

  Δυστυχώς με τον καιρό η ελλιπής συντήρησή του και οι κατά καιρούς άστοχες και άτεχνες επεμβάσεις προκάλεσαν τη διάβρωση της στέγης και της τοιχοποιίας, η οποία διάβρωση έφθασε και στο εσωτερικό του Ναού και προκάλεσε σοβαρές ζημιές στην τόσο αξιόλογη αγιογράφησή του, σε βαθμό που τόσο η αναστύλωση του όσο και η στερέωση και αποκατάσταση των αγιογραφιών του δεν μπορεί να περιμένει άλλο.

Ήδη με την ευαισθησία που επέδειξαν τόσο οι ενορίτες, όσο και πολλοί από τους κατοίκους της κωμόπολης, με τις μικρές ή μεγάλες συνδρομές τους έχει αποκατασταθεί με πληρότητα η στέγη του Ναού και η  συντήρηση και ανάδειξη των  αγιογραφιών. 

Ι.Ν Παμμεγίστων Ταξιαρχών

Οι Ταξιάρχες της Ζίτσας, μιλάμε πάντα για τον Αη Ταξιάρχη την εκκλησία της Μικρής Συνοικίας του χωριού, που ως την περίοδο του μεσοπολέμου λειτουργούσε και ως ενοριακός Ναός. Ο Ναός τούτος πέρα από θρησκευτικός χώρος είναι ταυτόχρονα και μνημείο σοβαρής ιστορικής και πολιτισμικής αξίας, καταγεγραμμένος από τις Βυζαντινές Αρχαιότητες ως Κτίσμα του 17ου  αιώνα. Σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται στο υπέρθυρο του κυρίως Ναού, ο Ναός έχει ιστορηθεί και αγιογραφηθεί το έτος 1649 από τον περιώνυμο για την εποχή ζωγράφο Κωνσταντίνο, γιό του επίσης μεγάλου ζωγράφου Μιχαήλ, καταγόμενους από το χωριό Λινοτόπι Καστοριάς, κτισμένο τότε στη Βορειοανατολική πλευρά του Γράμμου. (Σήμερα το χωριό δεν υπάρχει).

Οι αγιογράφοι Μιχαήλ και Κωνσταντίνος έχουν καταστεί περιώνυμοι από τις αγιογραφήσεις πολλών ναών της περιόδου εκείνης όπως στη Βίτσα, στο Μονοδένδρι και ευρύτερα στην περιοχή της Βόρειας Ηπείρου. Στο θεματικό περιεχόμενο της Αγιογράφησης του δικού μας Ναού δεσπόζει ο Xριστoλoγικός  κύκλος, (δηλαδή η ζωή του Χριστού), τέσσερις σκηνές από τον Ακάθιστο Ύμνο, ο Αγ. Δημήτριος έφιππος στο Ιερό Βήμα και άλλα.

Ο Ναός μαζί με το Σχολαρχείο (Ελληνικό Σχολείο) που είχε κτισθεί το 1813 (1η  οργανωμένη σχολική Μονάδα στη Ζίτσα) από  το φιλογενή και φιλόμουσο επίσκοπο Μπουζαίου Κωνστάντιο Φιλίτη, στον παρακείμενο χώρο όπου σήμερα βρίσκεται το Νηπιαγωγείο , ασφαλώς και γαλούχησαν πολλές γενεές Ζιτσαίων και αποτέλεσαν μαζί την πνευματική έπαλξη της Κωμόπολης και συνετέλεσαν σε υψηλό βαθμό στην εθνική αφύπνιση, την πολιτιστική ανάπτυξη και στη συνέχεια στον αγώνα για την εθνική ολοκλήρωση.

Έτσι γίνεται αντιληπτό πως ο Ναός είχε τη δική του ιστορία και προσφορά στην κωμόπολη και απόκτησε με τον καιρό τη δική του πνευματική και πολιτισμική αξία. Δυστυχώς με τον καιρό η ελλιπής συντήρησή του και οι κατά καιρούς άστοχες και άτεχνες επεμβάσεις προκάλεσαν τη διάβρωση της στέγης και της τοιχοποιίας, η οποία διάβρωση έφθασε και στο εσωτερικό του Ναού και προκάλεσε σοβαρές ζημιές στην τόσο αξιόλογη αγιογράφησή του, σε βαθμό που τόσο η αναστύλωση του όσο και η στερέωση και αποκατάσταση των αγιογραφιών του δεν μπορεί να περιμένει άλλο.

Στην εκκλησία αυτή υπάρχει  πάνω από την εσωτερική πόρτα με ανορθόγραφη επιγραφή  με κεφαλαία γράμματα : ΑΝΙΓΕΡΘΗ Ο ΘΗΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΩΝ ΠΑΝΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΑΙ ΠΑΣΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΥΡΑΝΙΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΕΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΩΝ ΗΠΟ ΤΟΥ ΠΑΝΙΕΡΟΤΑΤΟΥ ΚΑΛΙΝΗΚΟΥ ΑΡΧΙΕΡΕΩΣ ΚΑΙ  ΕΥΦΗΜΕΡΕΒΟΝΤΩΝ ΥΠΟ ΤΟΥ ΕΙΕΡΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΗΕΡΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΕΞΑΡΧΟΣ ΚΥΡ ΣΤΑΥΡΟ ΚΑΙ ……… ΚΥΡ ΔΙΜΟΠΑΝΟΥ …..  ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΙΒΗΑΣ ΑΥΤΟΥ …..  ΚΑΙ  ΕΞΟΔΟΝ ΤΟΝ ΤΗΜΙΟΤΑΤΟΝ ΑΡΧΟΝΤΩΝ ΤΗΣ  ΑΥΤΗΣ ΧΩΡΑΣ  ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΚΑΜΟΥ ΤΟΥ ΑΜΑΡΤΟΛΟΥ ΚΟΝΣΤΑΝΤΗΝΟΥ ΕΤΕΛΙΟΘΗ ΕΝ ΜΝΗΜΗ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ ΙΕ ΕΠΗ ΕΤΟΥΣ  ΖΡΝΖ. ( Η χρονολογία αυτή  είναι από κτίσεως κόσμου =7157 και όταν αφαιρέσουμε το έτος 5508 που γεννήθηκε ο Χριστός μένει το 1649 το οποίο είναι και το έτος που χτίστηκε και ιστορήθηκε η εκκλησία αυτή).

 Ήδη με την ευαισθησία που επέδειξαν τόσο οι ενορίτες, όσο και πολλοί από τους κατοίκους της κωμόπολης, με τις μικρές ή μεγάλες συνδρομές τους έχει αποκατασταθεί με πληρότητα η στέγη του Ναού, καθώς και συντήρηση και ανάδειξη των  αγιογραφιών. 

Εκκλησία Αγίας Παρασκευής (κοντά στις στέρνες)

Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής σώζεται και σήμερα στη θέση «στέρνες» του μεγάλου μαχαλά. Από επιγραφή στα λυπηρά του κατεστραμμένου  και από πολλού χρόνου αντικατασταθέντος  παλαιού τέμπλου, όπου αναγράφεται η χρονολογία ζρξβ’ (= 7162 από κτίσεως κόσμου, δηλ. 1653/4) μπορούμε να  δεχτούμε ότι η κτήση του ναού αυτού υπήρξε  είτε σύγχρονη ή ίσως λίγο προγενέστερη της ως άνω ημερομηνίας.

+ ΔΗΑ ΣΙΝΔΡΩΜΗΣ ΔΙΜΟ / ΚΑΡΤΖΕΛΗΑ – ΕΤΟΥΣ  ζρξβ

Η επιγραφή είναι αδημοσίευτη. Το όνομα του συνδρομητή είναι αδύνατο να ταυτιστεί, αφού το συγκεκριμένο επώνυμο δεν απαντάται πλέον στη Ζίτσα, προφανώς πάντως πρόκειται για ευκατάστατο Ζιτσαίο, κάτοικο του μεγάλου μαχαλά, πιθανότατα της περί τον ναό περιοχής. Η ύπαρξη χρονολόγησης (7162 από κτίσεως  κόσμου, ήτοι 1653/4) μας δίνει τη δυνατότητα να θέσουμε ως terminus ante quem   για την κτίση του ναού τη χρονολογία αυτή και να θεωρήσουμε ότι ο ναός  της Αγίας Παρασκευής, για τον οποίο ελάχιστα γνωρίζουμε ,  (το ναό στο βιβλίο του ο  Β. Οικονόμου χαρακτηρίζει άχρηστο, προφανώς λόγω της γειτνίασής του με τον ναό του Αγίου Νικολάου), είτε είναι περίπου σύγχρονος, με την επιγραφή αυτή είτε λίγο έως πολύ προγενέστερος   και πιθανώς τοποθετείται στο α’ μισό του 17ου αιώνα, όπως και άλλοι ναοί της Ζίτσας. Προς την κατεύθυνση αυτή μας προσανατολίζουν επιπροσθέτως η εικόνα της αγίας Παρασκευής στο τέμπλο, σαφώς του 17ου αιώνα και άλλες ημικατεστραμμένες της ίδιας χρονολόγησης, αλλά και η αναφορά στην πρόθεση, που επίσης χρονολογείται στο 17ο αιώνα, του ονόματος ΣΤΑΥΡΟΣ, ο οποίος ανιχνεύεται το ίδιο διάστημα ως χορηγός σε τέσσερα εκκλησιαστικά μνημεία της Ζίτσας. Οπωσδήποτε ο νυν σωζόμενος ναός φαίνεται  νεότερος. Είναι πιθανόν ο παλαιός  ναός, την αρχική μορφή του οποίου αγνοούμε, να ανακαινίστηκε περί το τέλος του 18ου , ίσως στις αρχές του 19ου αιώνα. Ενδεικτικές για την εκτίμηση αυτή πρέπει να θεωρηθούν και ορισμένες τοιχογραφίες που διατηρούνται μέχρι σήμερα, που μάλλον εντάσσονται στα ίδια χρονικά πλαίσια, καθώς και η εικόνα του Ιωάννη του Προδρόμου στο τέμπλο, δείγμα του πρώιμου 19ου αιώνα. Επιπλέον, τα φυτικά διακοσμητικά μοτίβα παλαιότερου κατακερματισμένου τέμπλου, με την προφανή ομοιότητα που παρουσιάζουν με αντίστοιχα τμήματα του νεότερου τέμπλου του ναού της Παναγίας, που χρονολογούνται στο 1809 και κατασκευάστηκαν από Βουρμπιανίτες ξυλουργούς, οδηγούν  εύλογα στην υπόθεση ότι το ίδιο πάνω κάτω διάστημα έχουμε  ανακατασκευή τέμπλου και στην Αγία Παρασκευή, ενδεχομένως και από τους ίδιους  Βουρμπιανίτες  τεχνίτες. Η μνεία, τέλος, εργασιών περιτοιχίσματος του ναού  εν έτει 1822, που πιθανώς προϋποθέτει προηγούμενη οικοδομική παρέμβαση στον κτιριακό ιστό, ενισχύει έτι περαιτέρω την υπόθεσή μας. Εν πάση περιπτώσει ο ναός στη σημερινή του   μορφή παρουσιάζει χαρακτηριστικά  τρίκλιτης βασιλικής, είναι ξυλόστεγος , διαθέτει δε και νάρθηκα επίσης ξυλόστεγο , ο οποίος πάντως φαίνεται νεότερος του κυρίως ναού με βάση την τοιχοποιία , διακρίνονται  δηλαδή σαφώς δύο οικοδομικές φάσεις πέραν της αρχικής. Κατά πληροφορίες τη φυσιογνωμία  του ναού συμπλήρωνε και χαγιάτι στη νότια πλευρά του, που υπήρχε  μέχρι το 1940, στοιχείο που επιβεβαιώνεται και από εξωτερικά ίχνη επί του νότιου τοίχου αλλά και από σωζόμενες εντός του ναού στρογγυλές πέτρες , κατάλοιπα της σχετικής κιονοστοιχίας.

ΔΕΗΣΙΣ ΤΟΝ ΔΟΥΛΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΤΑΥΒΡΟ.  Αχρονολόγητη επιγραφή (περί τα μισά του 17ου αιώνα) στο άνω μέρος της πρόθεσης. Ενδιαφέρουσα , παρότι ασυνήθιστη, η αφιερωτική επιγραφή σε  προθέσεις. Η εν λόγω πρόθεση , που μάλλον ανάγεται στον 17ο αιώνα, είναι ξυλόγλυπτη , τρίπτυχη, λείπουν ωστόσο τα δύο φύλλα, σώζεται μόνο το μεσαίο τμήμα, όπου  και τα στοιχεία της αφιέρωσης. Αξιοπρόσεκτο, εξάλλου και το όνομα του αφιερωτή, παραπέμπει ευθέως στον κυρ Σταύρο και άλλων επιγραφών , τόσο σε ναούς της Ζίτσας , όσο και στη μονή Πατέρων.

 Υπήρχε και χαγιάτι το οποίο σώζονταν  έως το 1940. Στο χαγιάτι, όπως διέδωσε η παράδοση, γινόταν κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας οι συνεδριάσεις της Δημογεροντίας, επειδή ήταν λίγο απόμερα. Από το 1948-1955 ο νάρθηκάς της χρησιμοποιήθηκε ως οστεοφυλάκιο. Η εκκλησία εορτάζει στις 26 Ιουλίου κάθε χρόνο. Το βράδυ γίνεται εσπερινός με αρτοκλασία. Παλιότερα πολλοί από τους εκκλησιαζόμενους κοιμούνταν εκεί.

Εκκλησία Αγίας Παρασκευής  στο νεκροταφείο

 Βρίσκεται βόρεια του οικισμού, όπου και το νεκροταφείο και το οστεοφυλάκιο. Την εκκλησία και  τον περίβολό έκτισε ο Βασίλειος Σιλελής του 1870 μαζί με το καμπαναριό , το οποίο σήμερα δεν υφίσταται.

Άγιος Ιωάννης στον Ανήλιο

Υπήρχε  παλιό  ερειπωμένο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη. Με δαπάνη  της Αθηνάς Τάτση , ανεγέρθηκε νέο, στη μνήμη του συζύγου και του γιου της. Οι εργασίες τελείωσαν στις 28/8/1989. Στερείται αγιογραφήσεως και άξιων λόγου εικόνων. Προσφάτως έγινε  αλλαγή  της στέγης του  με εθελοντική εργασία  των γειτόνων.

Άγιος Νικόλαος μικρού Μαχαλά

 Βρίσκεται στο χώρο, φυτώριο Στεργίου στο Μικρό Μαχαλά,  του  παλιά υπήρχε εκκλησία του Αγίου Νικολάου, η οποία με την πάροδο του χρόνου ερημώθηκε. Περί το 1993 η Καλλιρρόη  Γύρα- Ματσάγκα έχτισε  στη μνήμη του συζύγου της Ιωάννη Ματσάγκα και των γονέων της Βασιλείου και  Ουρανίας Γύρα το εκκλησάκι του Αγίου. Τα εγκαίνια έγιναν  στις 3/9/1993, εφημερεύοντος του παπα- Κώστα Παππά. Το εκκλησάκι  γιορτάζει κάθε χρόνο στις 20 Μαΐου, ημέρα της ανακομιδής  του Αγ. Νικολάου Μύρων της Λυκίας του Θαυματουργού.

Εξωκλήσι της Αγίας Τριάδας

 Βρίσκεται  πάνω στο δρόμο που οδηγεί προς Πρωτόππαπα –Λιγοψά, είναι μονόχρωμο ξυλόστεγο  κτίσμα, χρονολογημένο στις αρχές του 20ου αιώνα. Χτίστηκε στη θέση παλαιότερου  ναϊδρίου πιθανότατα περί το 1903/1904, σύμφωνα με καταχώριση του περιοδικού Εκκλησιαστική Αλήθεια, όπου , σε δημοσιευμένο κατάλογο αυτοκρατορικών φιρμανίων  εκδεδομένων επί της Β’ πατριαρχείας του οικουμενικού πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ , εντοπίζεται πληροφορία για άδεια ανέγερσης ναού στη Ζίτσα κατά την α’  εξαμηνία του έτους 1903- προς την κατεύθυνση αυτή μας προσανατολίζει και η σύγχρονη φιλοτέχνηση των τεσσάρων  δεσποτικών εικόνων. Κτήτορας του ναού φέρεται ο Ζιτσαίος Αναστάσιος Γάγαλης, ο οποίος είναι πολύ πιθανό, παρότι οι σχετικές επιγραφές δεν μνημονεύουν αφιερωτή να χρηματοδότησε και τις δεσποτικές εικόνες. Ο Αναστάσιος Γάγαλης του Κων/νου γεννήθηκε στη Ζίτσα το 1860. Πλούσιος γαιοκτήμονας  στη Ρουμανία, μετά την απαλλοτρίωση των κτημάτων του εγκαταστάθηκε  στην Αθήνα, όπου αγόρασε και ολόκληρο χωριό (Μπουγιάτι Αττικής) . Κατά το 1904 νυμφεύτηκε στη Βραϊλα την Ευθυμία Κουτσογιαννοπούλου. Μήπως η ευεργετική του παρέμβαση στη γενέτειρα συνδέεται κατά κάποιο τρόπο και με αυτό το ευτυχές  γεγονός;

Σύμφωνα με την παράδοση οι Τούρκοι ξεκίνησαν κάποτε να κάψουν τη Ζίτσα. Όταν έφτασαν στο σημείο που βρίσκεται η εκκλησία τα άλογά τους  χλιμίντριζαν , σηκώνονταν στα μπροστινά τους πόδια και δεν ήθελαν να προχωρήσουν. Έτσι αναγκάστηκαν και γύρισαν  πίσω. Στο σημείο αυτό αργότερα χτίστηκε η εκκλησία.  Στον περίβολο της εκκλησίας παλιά υπήρχε νεκροταφείο, όπου έθαβαν  εκείνους που είχαν μεταδοτικές ασθένειες.

Το εκκλησάκι λειτουργεί κάθε χρόνο ανήμερα του Αγίου Πνεύματος.

Εξωκλήσι της Αγίας Τριάδας  στη Γούβα

Από προφορικές μαρτυρίες  μαθαίνουμε ότι  ο κτήτορας  αυτής της εκκλησίας ήταν ο Αναστάσιος Σταμούλης, ο οποίος στην περιοχή αυτή είχε κτήματα. Αργότερα ο Κώστας Σταμούλης συγγενής του Αναστασίου, το έτος 1988 ανακαίνισε το υπάρχον κτίσμα . Έτσι το εκκλησάκι έγινε μεγαλύτερο  και ψηλότερο το δάπεδό του. Τις μεταφορές αφιλοκερδώς ανέλαβε με το τρακτέρ  του ο Λουκάς Παπάζογλου. Εφημέριος του χωριού μας ήταν ο Παπα- Κώστας.   Αργότερα  την επιμέλειά της είχε ο Γιάννης Σλήτας . Σήμερα  τη φροντίδα της έχουν  συγχωριανοί μας που έχουν κτήματα  γύρω από την εκκλησία.

 Η εκκλησία λειτουργεί κάθε χρόνο  την Τρίτη του Αγίου Πνεύματος

Εξωκλήσι του Αη- Γιώργη

Βρίσκεται  λίγες εκατοντάδες  μέτρα βορείως της Ζίτσας, δίπλα στο γήπεδο, περιστοιχισμένη από δρυς και δίπλα από την κατάφυτη με λεύκες  βαθιά ρεματιά. Η εκκλησία πανηγυρίζει  τη δεύτερη μέρα του Πάσχα.   Άγνωστος ο χρόνος κατασκευής του πρώτου ναού. Παλαιότερα εκεί οι Ζιτσιώτες  μετά τη λειτουργία υπό τη συνοδεία λαϊκών οργάνων  έστηναν χορό  στον προ της εκκλησίας  χώρο.

Η εκκλησία ανακαινίσθηκε εκ βάθρων τον Οκτώβριο του 1968.

 Εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου  ( Αη- Θανάσης)

Βρίσκεται βορείως της Ζίτσας, στο δρόμο προς τα πηγάδια. Σύμφωνα με την παράδοση είχε κτιστεί εκεί από παλιά. Καταστράφηκε όμως από πυρκαγιά και έμενε ερειπωμένη για αρκετά χρόνια.

Μια νύχτα όμως ο Νικόλαος Λύβης, πατέρας του μπάρμπα-Κλη Λύβη, μεταμφιεσμένος ανάλογα, κρατώντας  στα χέρια του έναν ξύλινο σταυρό, την ώρα που  ο Ζιτσαίος Κώστας Σταμούλης , πατέρας του Τάκη, εχούμενος κτηνοτρόφος, περνούσε έξω από την ερειπωμένη εκκλησία με τα ζώα του, παρουσιάστηκε μπροστά του και προσποιηθείς  πως είναι ο Άγιος Αθανάσιος, του ζήτησε να ξαναχτίσει  την εκκλησία, πράγμα που ο θεοσεβής Κώστας  και έκανε.

Η εκκλησία ανακαινίσθηκε εκ θεμελίων το 1988 με φροντίδα του παπα- Κώστα.


Δείτε το video