Ενώ μαίνονταν οι μάχες στο Μπιζάνι, έφτασε στη
Ζίτσα το Νοέμβριο του 1912 ένα τουρκικό σώμα υπό το Τσαβήτ –Πασά, καταπονημένο
και αποδεκατισμένο από τις μάχες με τους Σέρβους στη ΒΔ Μακεδονία. Οι άνδρες του
στρατωνίστηκαν άλλοι στο Μοναστήρι του
Αϊ- Λια κι άλλοι σε σπίτια του χωριού. Η όλη συμπεριφορά τους αυτό το διάστημα ήταν καλή. Όχι
γιατί οι Τούρκοι είχαν γίνει καλύτεροι, αλλά γιατί έβλεπαν τώρα να πλησιάζει το τέλος τους. Πεινασμένοι καθώς ήταν, αναγκάζονταν να
ζητιανεύουν κρυφά από το διοικητή τους
λίγο ψωμί από τους χωριανούς, λέγοντας ικετευτικά bit as ekmek (λίγο
ψωμί) κι ακόμα να σφάζουν και να τρώνε,
όσα από τα μεταγωγικά τους ζώα ήταν ετοιμοθάνατα, ενώ οι αρρώστιες τους
θέριζαν.
Οι χωριανοί μας δεν τους
επεφύλαξαν και την καλύτερη υποδοχή. Άλλους έδιωχναν κι άλλους τους υποδέχονταν με τα σκόπια
(ξύλα) στα χέρια. Ένας μάλιστα
χωριανός μας , ο Γιάννης Πετούσης όταν
τους έβρισκε τους σακάτευε . Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που πέθαιναν από την πείνα,
τις αρρώστιες και τις κακουχίες. Τους
έθαβαν στο τουρκικό νεκροταφείο , που βρίσκονταν κάτω από το νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής.
Έμειναν στη Ζίτσα μέχρι της
αρχές του Φεβρουαρίου, όταν και
κατευθύνθηκαν προς το Μπιζάνι για να
ενισχύσουν την άμυνά του. Στη Ζίτσα μαζί με τις τουρκικές αρχές άφησαν λίγους υγειονομικούς με τους αρρώστους τους, που τους είχαν
συγκεντρωμένους στο παλιό Δημοτικό Σχολείο . Όταν το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου ξύπνησαν οι Ζιτσιώτες ,
διαπίστωσαν έκπληκτοι ότι τουρκικές
αρχές και υγειονομικοί είχαν εγκαταλείψει
νύχτα τη Ζίτσα, αφήνοντας τους αρρώστους
στο έλεος του Αλλάχ. Αυτούς στις
λίγες μέρες που έμειναν εκεί , ώσπου να
τους παραλάβει ο ελληνικός στρατός, οι Ζιτσιώτες τους περιέθαλψαν με ανθρωπιά. Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων
στις 21 Φεβρουαρίου 1913 σήμανε και την απελευθέρωση της Ζίτσας.
Μόλις έφτασε το χαρμόσυνο
άγγελμα οι σκηνές ενθουσιασμού που ακολούθησαν στη Ζίτσα, ήταν απερίγραπτος. Όνειρο
αιώνων γινόταν πραγματικότητα . Ζητωκραυγές, ντουφεκιές στον αέρα,
ανακατεμένες με τραγούδια της χαράς. Όλοι αγκαλιάζονταν μεταξύ τους κι έκλαιγαν από συγκίνηση. Οι καμπάνες των
εκκλησιών χτυπούσαν ασταμάτητα. Οι άντρες έβγαζαν τα φέσια , τα ξέσκιζαν και τα
ποδοπατούσαν. Στη Ρούγα στήθηκε τρικούβερτος χορός . Το γλέντι κράτησε τρεις
ολόκληρες μέρες.
Στις 22 Φεβρουαρίου πέρασε από τη
Ζίτσα ένα τμήμα ελληνικού ιππικού , που
οι κάτοικοι το υποδέχτηκαν με έξαλλο ενθουσιασμό, ανακατεμένο με δάκρυα
χαράς. Τους σήκωσαν στα χέρια κι όλοι μαζί κατέληξαν στον Άγιο Νικόλαο ,
όπου έψαλαν δοξολογία προς το Θεό, που τους αξίωσε να ζήσουν αυτή τη μεγάλη
μέρα. Κι ύστερα τους φιλοξένησαν πλουσιοπάροχα.
Σαν ήλθε η Κυριακή, ο τότε
εφημέριος του Αγίου Νικολάου Κων/νος
Εύθ. Οικονόμος , έκανε μνημόσυνο για
τους νεκρούς του απελευθερωτικού αγώνα κι όλους τους πεθαμένους χωριανούς που δεν
πρόλαβαν να ζήσουν αυτή τη μέρα κι έφυγαν, πριν να χαρούν τη λευτεριά.
Όλοι μαζί ύστερα με εκκλησιαστική πομπή κατευθύνθηκαν
στην εκκλησία της Παναγίας του Μεγάλου Μαχαλά, όπου τότε ήταν το
κοιμητήριο κι ανέπεμψαν δέηση μπροστά
στους τάφους και στα κόκαλά τους.
Με το που τελείωσε η δέηση
μια στεντόρεια φωνή του γέρου
Γιώργου Καρούλη ακούστηκε να λέει προς
τους πεθαμένους : «Ε, πεθαμένοι χωριανοί, ακούστε, ήρθε το Ρωμαίικο» και
σκόρπισε ρίγη συγκίνησης με δάκρυα
στους ζωντανούς.
Οι Ζιτσαίοι δεν απουσίασαν από τους
απελευθερωτικούς αγώνες του 1912-1913,
που σήμαναν την απελευθέρωση της Ηπείρου. Στους εθελοντές του ελληνικού στρατού περιλαμβάνονται ο γιατρός Ιωάννης Γύρας, ο
φαρμακοβιομήχανος Σάββας Τρίμμης, ο
Δημήτριος Κόρδας, ο Θεόδωρος Σλήτας, ο
Μιχαήλ Γκάλγκος , ο Ζώης Μπουτάτης, όλοι άξια τέκνα της Ζίτσας που διακατέχονταν , όπως κι όλοι οι Ζιτσιώτες
από τον πόθο της λευτεριάς.
Πηγές : 1.Η Ζίτσα
κωμόπολις της Ηπείρου, Βασιλείου Οικονόμου
2. Ζίτσα, γλωσσάρι και ιστορικά κοινωνικά,
λαογραφικά στοιχεία, Δημητρίου Χ. Γύρα
περισσότερα
